### KỸ THUẬT NHÂN VẬT: NHIỀU NHÂN VẬT CHÍNH VÀ ĐỘNG LỰC TỰ SỰ Mặc dù hầu hết các thể loại phổ biến đều xoay quanh một nhân vật chính duy nhất, vẫn có những câu chuyện phi thể loại sử dụng nhiều nhân vật chính. Như đã đề cập trong Chương 1, câu chuyện vận hành theo hai cực đối lập: hành động tuyến tính và hành động đồng thời. Việc có nhiều nhân vật chính là phương thức chủ yếu để tạo nên cảm giác chuyển động đồng thời trong cốt truyện. Thay vì theo dõi sự phát triển của một nhân vật duy nhất (tính tuyến tính), câu chuyện sẽ so sánh những gì nhiều nhân vật đang thực hiện gần như cùng một thời điểm. Tuy nhiên, nguy cơ là nếu bạn trình bày quá nhiều nhân vật cùng lúc, câu chuyện sẽ mất đi tính mạch lạc và động lực tiến triển. Ngay cả những câu chuyện có tính đồng thời cao nhất vẫn cần một số yếu tố tuyến tính, sắp xếp sự kiện theo trình tự thời gian, nối tiếp nhau. Để viết thành công một câu chuyện nhiều nhân vật chính, mỗi nhân vật phải trải qua đủ bảy bước thiết yếu: **điểm yếu và nhu cầu, khát vọng, đối thủ, kế hoạch, trận chiến, sự tự nhận thức và trạng thái cân bằng mới**. Nếu không, nhân vật đó không thể xem là nhân vật chính, bởi khán giả sẽ không thấy họ phát triển qua các giai đoạn tối thiểu. Cần lưu ý, càng nhiều nhân vật chính, động lực tự sự càng bị giảm thiểu. Càng nhiều nhân vật đòi hỏi chi tiết, bạn càng có nguy cơ khiến câu chuyện bị ngưng trệ. Dưới đây là một số phương pháp giúp tăng động lực tự sự trong câu chuyện đa nhân vật: - Cho một nhân vật dần nổi lên làm trung tâm hơn những nhân vật khác trong suốt diễn biến câu chuyện. - Các nhân vật cùng chia sẻ chung một đường dây khát vọng. - Biến nhân vật chính trong một tuyến truyện thành đối thủ ở tuyến truyện khác. - Kết nối các nhân vật bằng cách thể hiện họ như những biểu hiện khác nhau của cùng một chủ đề hay ý tưởng xuyên suốt. - Dùng điểm kết thúc hồi hộp (cliffhanger) ở cuối một tuyến truyện để chuyển sang tuyến truyện khác. - Hội tụ các nhân vật từ nhiều địa điểm về cùng một chốn. - Rút ngắn thời gian diễn ra câu chuyện, ví dụ chỉ trong một ngày hoặc một đêm. - Lặp lại cùng một dịp lễ hay sự kiện chung ít nhất ba lần trong cốt truyện, nhằm biểu thị tiến triển và sự biến đổi. - Để các nhân vật tình cờ gặp gỡ nhau trong vài lần. Những tác phẩm đa nhân vật thành công vận dụng một hoặc nhiều kỹ thuật trên gồm *American Graffiti*, *Hannah and Her Sisters*, *L.A. Confidential*, *Pulp Fiction*, *The Canterbury Tales*, *La Ronde*, *Nashville*, *Crash*, và *Smiles of a Summer Night*. --- ### KỸ THUẬT NHÂN VẬT: LOẠI BỎ NHÂN VẬT DƯ THỪA Nhân vật dư thừa là một trong những yếu tố chính khiến câu chuyện trở nên rời rạc và thiếu tính hữu cơ. Câu hỏi đầu tiên cần đặt ra khi tạo hình bất kỳ nhân vật nào là: **“Nhân vật này có phục vụ vai trò quan trọng trong tổng thể câu chuyện không?”** Nếu không – nếu nhân vật đó chỉ để thêm màu sắc hay làm nền – bạn nên cân nhắc loại bỏ hoàn toàn. Giá trị hạn chế của họ thường không đủ để biện minh cho thời gian xuất hiện trong tuyến truyện. --- ### NHÂN VẬT VÀ MẠNG NGUYÊN MẪU Một phương thức khác để kết nối và đối lập các nhân vật trong câu chuyện là dựa vào nguyên mẫu. Nguyên mẫu là các mô hình tâm lý cơ bản bên trong mỗi con người; là các vai trò mà một cá nhân đảm nhận trong xã hội, những cách thức thiết yếu để tương tác với người khác. Do nguyên mẫu là hình thái cơ bản phổ quát ở mọi nền văn hóa, chúng có sức thu hút và ý nghĩa toàn cầu. Áp dụng nguyên mẫu làm nền tảng cho các nhân vật giúp nhanh chóng tạo cảm giác chiều sâu cho họ, bởi mỗi nguyên mẫu biểu đạt một mô hình cơ bản mà khán giả có thể dễ dàng nhận diện. Mô hình này biểu hiện đồng thời cả bên trong nhân vật cũng như trong tương tác của họ với xã hội rộng lớn hơn. Nguyên mẫu đồng điệu sâu sắc với người xem, tạo ra những xúc cảm mạnh mẽ. Tuy nhiên, đây là công cụ thô sơ trong bộ công cụ của người sáng tác. Nếu không được làm rõ bằng chi tiết, nguyên mẫu dễ biến thành khuôn mẫu rập khuôn. **ĐIỂM QUAN TRỌNG:** Luôn cụ thể hóa và cá nhân hóa nguyên mẫu cho từng nhân vật độc đáo của bạn. Bắt đầu từ công trình của nhà tâm lý học Carl Jung, nhiều nhà văn đã giải thích ý nghĩa của nguyên mẫu và cách chúng kết nối. Với các nhà văn hư cấu, khái niệm then chốt của nguyên mẫu là “bóng tối” (*shadow*). Bóng tối là mặt tiêu cực của nguyên mẫu, là cái bẫy tâm lý mà người chơi vai hoặc sống với tâm lý đó dễ mắc phải. Chúng ta cần chuyển hóa từng nguyên mẫu chính cùng bóng tối của nó thành các kỹ thuật thực tiễn, có thể áp dụng khi dựng chuyện. Việc này đòi hỏi phải suy ngẫm về mỗi nguyên mẫu theo cả vai trò tích cực lẫn những điểm yếu mà nó có thể gây ra trong câu chuyện. --- ### NGUYÊN MẪU VÀ DẪN CHỨNG #### Vua hoặc Người Cha - **Sức mạnh:** Lãnh đạo gia đình hoặc dân tộc bằng trí tuệ, tầm nhìn xa và quyết tâm nhằm giúp họ thành công và phát triển. - **Điểm yếu:** Có thể áp đặt lên vợ con hoặc dân tộc những luật lệ nghiêm khắc, áp bức; tách biệt khỏi cảm xúc gia đình và vương quốc; hoặc muốn gia đình, dân tộc sống chỉ để phục vụ lợi ích và khoái lạc của bản thân. - **Ví dụ:** *King Arthur*, *Zeus*, *The Tempest*, *The Godfather*, Rick trong *Casablanca*, *Hamlet*, Aragorn và Sauron trong *The Lord of the Rings*, *Citizen Kane*, *Star Wars*, Stanley trong *A Streetcar Named Desire*, *American Beauty*, Willy Loman trong *Death of a Salesman*. #### Nữ Hoàng hoặc Người Mẹ - **Sức mạnh:** Cung cấp môi trường che chở và bảo vệ để con cái hoặc dân tộc phát triển. - **Điểm yếu:** Có thể kiểm soát đến mức chuyên chế, hoặc dùng cảm giác tội lỗi để giữ người khác gần mình nhằm bảo đảm sự tiện nghi cho bản thân. - **Ví dụ:** *Hamlet*, *Macbeth*, Hera, Stella trong *A Streetcar Named Desire*, *American Beauty*, *The Lion in Winter*. #### Chiến Binh - **Sức mạnh:** Người thi hành những gì đúng đắn một cách thực tế. - **Điểm yếu:** Theo đuổi chế độ “giết hoặc bị giết”; có thể tin rằng mọi điều yếu đuối phải bị tiêu diệt; trở thành kẻ thực thi những điều sai trái. - **Ví dụ:** Achilles và Hector trong *The Iliad*, Luke Skywalker trong *Star Wars*, *Seven Samurai*, Aragorn trong *The Lord of the Rings*, *Die Hard*, Sonny trong *The Godfather*. *(Các nguyên mẫu khác được trình bày tương tự với cấu trúc tương đồng.)* --- ### XÂY DỰNG NHÂN VẬT CHÍNH Việc tạo dựng một nhân vật chính trên trang giấy, với vẻ ngoài như một con người hoàn chỉnh, là một quá trình phức tạp, đòi hỏi nhiều bước tuần tự. Giống như một họa sĩ bậc thầy, bạn phải xây dựng nhân vật qua từng lớp rõ ràng. May mắn là bạn sẽ có nhiều cơ hội thành công hơn nếu bắt đầu từ mạng lưới nhân vật tổng thể. Bất kỳ mạng lưới nhân vật nào bạn tạo sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến nhân vật chính xuất hiện, đồng thời là kim chỉ nam hữu ích trong việc hoàn thiện chi tiết nhân vật đó. --- ### TẠO NHÂN VẬT CHÍNH: BƯỚC 1 — ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA NHÂN VẬT CHÍNH TỐT NHẤT Bước đầu tiên trong việc xây dựng nhân vật chính là đảm bảo anh ta đáp ứng các tiêu chuẩn mà mọi nhân vật chính trong bất kỳ câu chuyện nào cũng cần có. Những yêu cầu này đều liên quan đến chức năng của nhân vật chính: họ phải là người thúc đẩy toàn bộ câu chuyện. 1. Làm cho nhân vật chính luôn luôn hấp dẫn. Mọi nhân vật đảm nhận vai trò trung tâm đều phải duy trì sự chú ý của khán giả liên tục. Câu chuyện không được có đoạn im lặng hay dài dòng không cần thiết. Khi nhân vật chính trở nên nhàm chán, câu chuyện sẽ ngừng lại. Một trong những cách hiệu quả nhất để giữ sự hứng thú là tạo nên bóng dáng bí ẩn cho nhân vật. Hãy khiến khán giả cảm nhận nhân vật đó đang che giấu điều gì đó, từ đó thôi thúc họ chủ động tham gia theo dõi, tự nhủ: “Nhân vật ấy đang giấu điều gì, và tôi muốn khám phá ra.” 2. Khiến khán giả đồng cảm với nhân vật nhưng không quá mức. “Đồng cảm” là một thuật ngữ được sử dụng nhiều nhưng ít người định nghĩa rõ. Ý nói rằng khán giả nên gắn bó cảm xúc với nhân vật chính. Nhưng điều đó thực sự nghĩa là gì? Nhiều người tin rằng tạo dựng nhân vật bằng cách cộng dồn đặc điểm cá nhân, và khán giả đồng cảm vì các đặc điểm như nền tảng, nghề nghiệp, trang phục, thu nhập, chủng tộc, giới tính. Điều này không chính xác. Nếu vậy, sẽ không có ai đồng cảm với nhân vật nào, bởi mỗi nhân vật đều có những đặc trưng mà khán giả không cùng chia sẻ. Khán giả đồng cảm với nhân vật dựa trên hai yếu tố: khát vọng của anh ta và vấn đề đạo đức mà anh ta phải đối mặt — tóm lại là khát vọng và nhu cầu, hai bước đầu của bảy bước cấu trúc quan trọng. Khát vọng thúc đẩy câu chuyện vì khán giả muốn nhân vật chính thành công. Vấn đề đạo đức là cuộc đấu tranh sâu xa về cách sống đúng đắn với người khác, là điều khán giả muốn nhân vật giải quyết. Cần nhớ rằng đồng cảm không nên vượt mức, nếu không khán giả sẽ không thể đứng ngoài mà nhìn được sự thay đổi và trưởng thành của nhân vật. Lời khuyên của đạo diễn Peter Brook dành cho diễn viên cũng là bài học quý giá cho nhà văn: “Khi [diễn viên] nhìn nhận mình trong mối quan hệ với tổng thể vở kịch … anh ta sẽ cân nhắc cả khía cạnh đồng cảm lẫn phi đồng cảm của nhân vật từ một góc nhìn khác, và cuối cùng sẽ đưa ra những lựa chọn khác với lúc trước khi cho rằng ‘đồng cảm’ với nhân vật là tất cả những gì quan trọng.” Ở Chương 8, “Plot,” chúng ta sẽ xem cách bạn liên hệ và tạo khoảng cách hợp lý giữa khán giả và nhân vật chính trong từng thời điểm câu chuyện. 3. Khiến khán giả thấu hiểu nhân vật, thay vì chỉ cảm thương. Mọi người thường nhắc đến việc cần có một nhân vật chính “đáng mến.” Một nhân vật chính dễ thương (đáng thương) có thể giúp khán giả muốn anh ta đạt được mục tiêu. Như thế, họ tham gia vào việc trải nghiệm câu chuyện. Tuy nhiên, có những nhân vật chính mạnh mẽ nhất không phải lúc nào cũng đáng mến. Chúng ta vẫn bị cuốn hút vì nhân vật ấy. Ngay cả trong những câu chuyện có nhân vật ban đầu dễ mến, thường khi họ bắt đầu chịu thua đối thủ, họ cũng bắt đầu có những hành động phi đạo đức, không dễ thương, nhưng khán giả vẫn không bỏ lên đi giữa chừng. **ĐIỂM QUAN TRỌNG:** Điều thực sự quan trọng là khán giả hiểu nhân vật, không nhất thiết phải thích mọi hành động của anh ta. Thấu hiểu ở đây nghĩa là quan tâm và nhận biết động cơ của nhân vật. Bí quyết giữ chân khán giả quan tâm đến nhân vật ngay cả khi nhân vật ấy không dễ mến hoặc có hành động sai trái là cho thấy lý do đằng sau những hành động đó. **ĐIỂM QUAN TRỌNG:** Luôn cho khán giả thấy tại sao nhân vật chính hành xử như vậy. Khi bạn cho khán giả hiểu được nguyên nhân dẫn đến hành động của nhân vật, họ sẽ thấu cảm (empathy), dù chưa chắc đồng tình với hành động đó (sympathy).