Với Shichiroji, người samurai sống sót còn lại, Kanbei – vị samurai chỉ huy – chứng kiến nỗi đau tan vỡ của Katsushiro, những người nông dân đang gieo trồng sự sống mới, cùng bốn ngôi mộ của đồng đội trên ngọn đồi. Và ông nhận ra một chân lý cuối cùng. Dù chiến thắng, ông hiểu rằng samurai thực ra là những kẻ thất bại, và cả một lối sống cổ xưa của họ đã khép lại. Những khác biệt sâu sắc giữa con người, từng bị xóa nhòa trong khoảnh khắc ngắn ngủi, giờ đã trở lại, và sự anh hùng của bốn chiến binh đã khuất tồn tại vỏn vẹn như một cơn gió thoảng qua. Khi nhìn nhận khoảnh khắc ấy dưới hình thức rút ngắn này, nó có thể dễ làm ta hiểu nhầm như một sự tự thức tỉnh được phát biểu một cách cứng nhắc. Song vì nhiều lý do, nó không hề như vậy. Thứ nhất, nó xuất hiện sau một cuộc chiến sử thi, trong đó bảy samurai đánh bại bốn mươi tên cướp chỉ để bảo vệ vài người nông dân xa lạ với họ. Do vậy, đây là một cú xoay cảm xúc đầy bất ngờ. Thứ hai, đây là một sự khai mở lớn lao, và nó được trao đến vào khoảnh khắc cuối cùng của câu chuyện, tương tự như những cú bẻ lái đầy sốc ở cuối *The Sixth Sense* và *The Usual Suspects*. Cuối cùng, đây còn là một sự tiết lộ mang tính chủ đề sâu sắc, nơi nhân vật chính chứng kiến cái chết của một thế giới xã hội toàn diện, thậm chí theo nhiều khía cạnh, đẹp đẽ. NGOẠI CẢNH: NGÔI LÀNG – BAN NGÀY Kanbei cúi đầu nhìn xuống mặt đất. Ông bước vài bước về phía máy quay rồi dừng lại, ánh mắt quay về cánh đồng lúa. Rồi ông quay người và trở lại đứng bên cạnh Shichiroji. KANBEI Chúng ta lại thất bại rồi. Shichiroji ngạc nhiên, ánh mắt dò hỏi nhìn Kanbei. KANBEI Không, người chiến thắng thật sự là những người nông dân, không phải chúng ta. Kanbei quay lưng về phía máy quay, ngước nhìn lên; Shichiroji cũng làm điều tương tự; máy quay từ từ nghiêng lên theo sườn ngọn đồi chôn cất, rời khỏi hình bóng hai samurai và tập trung vào bốn ngôi mộ samurai, nổi bật trên nền trời. Nhạc samurai hòa cùng âm thanh gieo trồng vang lên, trong khi gió cuốn theo lớp bụi mờ mịt giữa các ngôi mộ. --- *The Great Gatsby* (F. Scott Fitzgerald, 1925) *The Great Gatsby* được ca ngợi xứng đáng với phần kết của nó. Gatsby đã ngã xuống. Nick nhận ra sự giả tạo trong cuộc truy tìm thành công nơi phố thị phồn hoa và quyết định trở về miền Trung Tây. Trang cuối cùng để lại hình ảnh Nick nhìn lại lần cuối vùng đất giàu sang của bờ Đông nước Mỹ. Chuỗi cảnh cuối cùng của Fitzgerald rất đáng để nghiên cứu kỹ lưỡng. Qua nhân vật Nick, ông nói rằng những biệt thự xa hoa đã đóng cửa mùa. Đây không đơn thuần là một chi tiết cụ thể của câu chuyện, mà còn là biểu tượng cho sự kết thúc của Utopia giả tạo – thế giới của những bữa tiệc hoang dại, đã chết cùng Gatsby. Sau đó, ông lùi thời gian và mở rộng phạm vi khi Nick tưởng tượng hòn đảo ở thuở sơ khai nước Mỹ, khi nó vẫn là một thiên đường tự nhiên với bao tiềm năng, “một bầu ngực xanh tươi của thế giới mới” và “giấc mơ cuối cùng và vĩ đại nhất của nhân loại.” Sự tương phản rõ ràng này đối chiếu với hòn đảo ngày nay, nơi những khao khát thật sự của những con người như Gatsby, Daisy, và Tom đã biến những khu rừng xanh tươi trở thành những thần tượng giả tạo của những ngôi nhà đồ sộ và các bữa tiệc lộng lẫy nhưng trống rỗng ý nghĩa. Từ sự đối chiếu mang tầm nhìn lớn ấy, Fitzgerald thu hẹp lại vào một cá nhân duy nhất – Gatsby – người có khát khao mãnh liệt nhắm tới ánh sáng xanh ở cuối bến tàu của Daisy. Gatsby là kẻ mơ tưởng hão huyền, tựa như anh hùng thần thoại cổ điển, không nhận ra rằng anh đã từng có tất cả ngay từ “những cánh đồng tăm tối” của miền Trung Tây nơi anh đã xuất phát. Khi Fitzgerald thu hẹp câu chuyện đến điểm kết tam giác ở cuối cảnh và toàn bộ tác phẩm, ông nói về biểu tượng của khát vọng giả tạo ấy – ánh sáng xanh. Không giống hầu hết các câu chuyện kết thúc giả tạo khi nhân vật chính đã đạt được mong muốn, mọi việc được giải quyết vẹn toàn, Fitzgerald lại khép lại bằng một khát vọng không bao giờ ngừng nghỉ, một nỗ lực gia tăng khi mục tiêu nhân loại của chúng ta lùi xa dần vào khoảng cách. Dòng cuối cùng của ông là một sự khải thị mang tính chủ đề đại diện cho toàn bộ câu chuyện: “Vậy là chúng ta tiếp tục chèo chống, những con thuyền ngược dòng nước, bị dạt trở lại quá khứ không ngừng nghỉ.” --- *Butch Cassidy and the Sundance Kid* (William Goldman, 1969) Tựa như *Butch Cassidy and the Sundance Kid* khởi đầu bằng một trong những mở đầu tuyệt vời bậc nhất lịch sử điện ảnh, bộ phim cũng kết thúc bằng một trong những đoạn kết xuất sắc nhất. Theo nhiều cách, cảnh cuối chính là bản phản chiếu của hai cảnh đầu tiên. ■ VỊ TRÍ TRONG VÒNG CUNG NHÂN VẬT Bi kịch của hai người rất được yêu mến này chính là họ không thể thay đổi. Họ không thể học hỏi. Thế giới mới đến quá nhanh và quá lớn so với họ. Họ chỉ có thể chấp nhận cái chết. ■ VẤN ĐỀ Làm thế nào để tạo ra một cái kết thể hiện những phẩm chất cốt lõi của các nhân vật chính, đồng thời cho thấy hệ quả của việc họ không thể học hỏi? ■ CHIẾN LƯỢC Giống như cảnh mở đầu, các nhân vật bị giam giữ trong một căn phòng chật hẹp mà mọi thứ đang nhanh chóng khép lại xung quanh. Giống như cảnh thứ hai, các nhân vật đối mặt với một cuộc khủng hoảng định nghĩa bản thân họ. Thứ nhất, họ được định hình bởi cách cả hai đối mặt với cái chết với sự tự tin tuyệt đối – họ không hề nghi ngờ rằng sẽ vượt thoát được. Và Butch đã sớm lên kế hoạch điểm đến tiếp theo của họ. Thứ hai, cuộc khủng hoảng làm nổi bật sự khác biệt giữa họ: Butch vẫn đầy ý tưởng, trong khi Sundance là người phải giải quyết những rắc rối mà họ gặp phải. Goldman một lần nữa phô diễn sức mạnh của đội nhóm họ khi Butch chạy ra lấy đạn còn Sundance che chắn cho anh ta. Nếu Sundance đã gây ấn tượng khi bắn khẩu súng của Macon bay qua sàn nhà, thì ở cảnh này anh càng tỏ ra xuất sắc khi xoay người và bắn hạ tất cả cảnh sát trước mắt. Nhưng điều khiến khán giả yêu mến đội này là cách họ phối hợp hài hước với nhau. Tranh cãi liên tục, không ngớt của họ – từ khi bắt đầu với Butch hào hứng và Sundance luôn hoài nghi lạnh lùng – một lần nữa cho thấy đây thực sự là một sự kết hợp trời sinh. Goldman còn dựng lên một sự tương phản khác trong cảnh này để thể hiện chủ đề chính và tình trạng nhân vật không thay đổi: hai người đàn ông này không nhìn thấy thế giới đang đến. Ông cắt cảnh tranh cãi hài hước giữa họ về kế hoạch trốn sang Australia với cảnh quân đội Bolivia gần như tràn ngập. Sự đối lập ngày càng rõ nét giữa những gì các nhân vật biết và điều mà khán giả nhận thức nhấn mạnh điều đã hiện hữu ngay từ đầu: Butch và Sundance không thể nhìn ra ngoài thế giới cá nhân nhỏ bé của họ. Dù đáng yêu, nhưng họ không phải những kẻ thông minh. Với sự tương phản này, một sự thức tỉnh cuối cùng vang vọng đến khán giả: ngay cả siêu nhân cũng phải có ngày ra đi, và chẳng phải điều đó thật đau đớn sao? Một lần nữa, câu thoại cuối cùng chính là câu then chốt của cảnh và câu chuyện. Khi Butch hỏi Sundance có thấy kẻ thù Lafors ngoài kia không, và Sundance đáp không, Butch nói, “Tốt. Lúc nãy tôi cứ nghĩ rằng chúng ta đang gặp rắc rối.” --- PHƯƠNG PHÁP XÂY DỰNG CẢNH TUYỆT TÁC Tôi muốn dành thời gian ngắm nhìn một lần cuối những kỹ thuật xây dựng cảnh và đối thoại qua hai bộ phim tuyệt tác: *Casablanca* và *The Godfather*. Đây là những tác phẩm kiệt xuất trong nghệ thuật kể chuyện, với kết cấu cảnh và đối thoại vô cùng tinh tế. Vì thành công trong cách viết cảnh phụ thuộc rất lớn vào khả năng đặt cảnh đó trong vòng cung phát triển của nhân vật chính, tôi muốn phân tích các cảnh đầu và cuối trong hai phim này. Để trân trọng hơn giá trị của việc xây dựng cảnh và đối thoại, hãy thưởng thức lại các phim này. *Casablanca* (kịch bản *Everybody Comes to Rick’s* của Murray Burnett và Joan Alison, kịch bản phim của Julius J. Epstein, Philip G. Epstein, and Howard Koch, 1942) Cảnh đầu tiên giữa Rick và Louis Trong cảnh này, vẫn khá sớm trong câu chuyện, Rick và Đại úy cảnh sát Louis Renault có cuộc trò chuyện dễ chịu trước khi Trung tá Strasser xuất hiện và Ugarte bị bắt giữ. ■ Vị trí trên vòng cung nhân vật Đây là khoảnh khắc đầu tiên trong sự phát triển mối quan hệ giữa Rick và Louis, sẽ kết thúc bằng sự cứu chuộc lẫn nhau và sự “kết hôn” trong cảnh cuối cùng. Cảnh này là ví dụ hoàn hảo cho lý do bạn nên bắt đầu xây dựng cảnh bằng cách xác định vị trí của nó trong vòng cung nhân vật tổng thể. Đây không phải cảnh đầu tiên của phim, nên nó trông như một bước chuyển bình thường trong dòng chảy câu chuyện. Nhưng chỉ khi bắt đầu từ điểm kết của vòng cung Rick — trở thành chiến binh tự do và kết hợp với Louis thành một “hôn nhân” bạn bè thật sự — bạn mới thấy đây là bước mở đầu then chốt. ■ Các vấn đề 1. Cho khán giả thấy Louis có sự dí dỏm ngang hàng với Rick và là người bạn thích hợp với Rick. 2. Cho thấy Louis cũng có nhu cầu đạo đức không kém Rick. 3. Mang vào thêm thông tin về bóng ma quá khứ của Rick, đặc biệt phần cho thấy người đàn ông cứng rắn, hoài nghi này vốn từng là người tốt và anh hùng. ■ Chiến lược 1. Louis đặt câu hỏi và giới thiệu thông tin về quá khứ Rick dưới vỏ bọc nhiệm vụ ngăn chặn Laszlo, qua đó truyền tải phần dẫn nhập về nhân vật mà không gây nhàm chán hay đơn điệu. Đồng thời, sự khẳng định của Rick rằng anh được trả công xứng đáng giúp anh tránh bị xem là người lý tưởng hóa hay sến sẩm. 2. Rick và Louis cá cược xem Laszlo có thoát được không. Điều này tạo ra một “đường muốn” riêng giữa hai người và thể hiện sự hoài nghi, ích kỷ của họ; cả hai biến hành trình chống lại phát xít của chiến binh tự do thành một trò cá cược tiền bạc. 3. Giới thiệu thêm thông tin về Laszlo và Ilsa, để hai nhân vật này xuất hiện đã có danh tiếng lớn. 4. Giải thích về mối quan hệ phức tạp và khó hiểu giữa Louis – đại úy cảnh sát Pháp – và trung tá Đức Strasser. ■ Mong muốn Louis muốn tìm hiểu về quá khứ Rick. Rồi mong cảnh báo Rick đừng giúp Laszlo trốn thoát. ■ Đích đến Rick từ chối kể, khẳng định anh không quan tâm liệu Laszlo có trốn thoát hay không, trừ việc coi đó là một trò chơi. ■ Đối thủ Rick là đối thủ của Louis. ■ Kế hoạch Louis hỏi thẳng Rick về quá khứ và cảnh báo anh không được động vào Laszlo. ■ Xung đột Rick và Louis không đồng ý về khả năng Laszlo thoát, nhưng Rick hạ nhiệt mọi mâu thuẫn thực thụ bằng cách biến tranh luận thành một ván cá cược. ■ Cú bẻ lái hoặc tiết lộ Chiến binh tự do vĩ đại Laszlo, người chúng ta chưa từng gặp, đang đi cùng một người phụ nữ đặc biệt, và Rick, một kẻ hoài nghi lạnh lùng, từng là một chiến binh tự do trước kia. ■ Tranh luận đạo đức và giá trị Cuộc trao đổi này nói về hành động đạo đức. Hai người đặt cược xem Laszlo có thoát, chứ không phải xem nó có nên hay không. Rick khẳng định anh sẽ không giúp Laszlo và đã từng chiến đấu cho “phe đúng” ở Ethiopia và Tây Ban Nha không phải vì lý do đạo đức. Rick còn nói Laszlo sẽ lấy một thị thực xuất cảnh, bỏ lại người bạn đồng hành ở Casablanca. Đối nghịch giá trị rõ ràng trong cảnh là tiền bạc và lợi ích cá nhân đối chọi với lãng mạn và đấu tranh vị tha vì điều đúng đắn. ■ Từ khóa Lãng mạn, đa cảm. Đối thoại của cả hai rất cách điệu và sắc sảo. Louis không chỉ hỏi về bóng ma quá khứ của Rick mà còn rủ rê: “Cậu có cuỗm quỹ nhà thờ? Hay chạy mất với vợ thượng nghị sĩ? Tôi muốn nghĩ rằng cậu đã giết người. Đó là chất lãng mạn trong tôi.” Rick không chỉ cự tuyệt kiểu “đừng lo chuyện tôi,” mà còn nói rằng “tôi đến Casablanca vì nước suối.” Khi Louis nhắc Casablanca là sa mạc, Rick hóm hỉnh đáp, “Tôi bị sai thông tin.” Cảnh kết giữa Rick và Louis Cảnh cuối Casablanca là một trong những khoảnh khắc nổi tiếng nhất của điện ảnh. Rick đã hy sinh tình yêu với Ilsa, gửi cô đi phụ giúp chồng cô, Victor Laszlo. Giờ đây anh đứng trước đối thủ cũ, nhưng là người ngang tài ngang sức – Louis. ■ Vị trí trên vòng cung nhân vật 1. Đây là đích cuối của Rick – trở thành chiến binh tự do, người yêu nước tận tâm. 2. Về mặt cấu trúc, cảnh này có sự đảo ngược kép, thay đổi cả hai nhân vật – Louis cũng như Rick. 3. Đây là điểm cuối của mối quan hệ Rick và Louis, khi hai người bước vào một “hôn nhân” bạn bè. ■ Vấn đề 1. Làm sao để tạo dựng cảnh cuối đậm kịch tính nhất có thể? 2. Làm sao để thể hiện thay đổi lớn ở hai nhân vật một cách thuyết phục nhưng không gây nhàm chán? ■ Chiến lược 1. Kéo dài phút giây tiết lộ sự thay đổi của Louis và sự hình thành “đội bạn” mới cho đến phút cuối cùng. 2. Áp dụng đảo ngược kép để cả Rick và Louis đều “ngộ” ra điều gì đó nhưng vẫn giữ sự thực dụng cứng rắn. Điểm nhấn của cảnh là trở lại ván cá cược, cho phép họ làm những bước ngoặt đạo đức lớn lao nhưng vẫn giữ được nét chất chơi gai góc, không sa vào tình cảm thái quá. ■ Mong muốn Louis muốn gia nhập Rick trong cuộc chiến và bắt đầu một tình bạn to lớn. ■ Đích đến Rick chào đón anh trong hành trình mới. ■ Đối thủ Có vẻ Rick và Louis vẫn là đối thủ về việc Rick trốn thoát và ván cược, nhưng Louis khéo léo giàng dịu chuyện đó. ■ Kế hoạch Louis giấu đi ý định thật sự, làm cho Rick nghĩ rằng anh vẫn có thể gây khó dễ về visa hoặc ván cược. ■ Xung đột Hai người đàm phán về đường trốn và số tiền Louis nợ Rick. Nhưng Louis tạo ra kết thúc tinh tế, dùng sự khéo léo hóa giải mâu thuẫn thành tình bạn. ■ Cú bẻ lái hoặc tiết lộ Louis không định bắt Rick; anh sẽ cùng Rick sát cánh. Nhưng Rick sẽ mất 10.000 franc thắng cược. ■ Tranh luận đạo đức và giá trị Cả hai chấp nhận lúc này là thời điểm làm người yêu nước, dù không hoàn toàn quên tiền bạc. ■ Từ khóa Người yêu nước, tình bạn. Cảnh cuối hội tụ vào một điểm nhấn của cảnh và toàn bộ câu chuyện: tình bạn. Rick có thể bỏ lỡ tình yêu đích thực, nhưng anh kết thúc với một người bạn lớn và ngang hàng. Cảnh được dàn dựng dẫn đến tiết lộ lớn – cách sang trọng của Louis khi gia nhập phong trào mới của Rick. Đối thoại giữa hai người vẫn sắc sảo và tinh tế như trước. Điều làm cảnh trở nên tuyệt vời hơn chính là cả hai rất tự nhiên, không cần cố gắng. Có một điểm cuối cùng cần lưu tâm về đối thoại. Dù đầy mưu mẹo, lời thoại rất cô đọng. Các nhà biên kịch đã nhồi nhét những bước ngoặt câu chuyện lớn vào vài câu ngắn, mang đến tác động mạnh mẽ cho khán giả. Rick thực hiện hành động cao cả. Có một câu thoại từ mỗi người, rồi Louis làm điều tương tự khi đổ nước Vichy đi. Louis đề xuất thỏa thuận trốn thoát. Ba câu ngắn. Rick gợi trở lại ván cược. Ba câu ngắn. Louis kết hợp hai vấn đề trốn thoát và cược một câu. Rick nhận ra sự thật. Và câu cuối là tình bạn vĩnh cửu. Chuỗi kết hợp này tạo ra cú đấm KO ấn tượng ở những giây cuối cùng của cảnh cuối cùng phim. Rõ ràng, các nhà viết kịch bản thấu hiểu sâu sắc quy tắc của Chekhov về “90 giây cuối cùng" của câu chuyện. --- *The Godfather* (tiểu thuyết Mario Puzo, 1969; kịch bản Mario Puzo & Francis Ford Coppola, 1972) Để hiểu cách các tác giả *The Godfather* xây dựng cảnh và đối thoại trong bộ phim kiệt tác này, ta cần bắt đầu từ bức tranh tổng thể, câu chuyện lớn. Đây là một số cách có thể mô tả chiến lược hay lộ trình mà họ xây dựng xuyên suốt tác phẩm: 1. Sự truyền ngôi quyền lực từ vị “vua” này sang “vua” khác. 2. Ba người con trai, mỗi người mang thuộc tính khác nhau, cố gắng giành ngai vàng. 3. Một gia đình bị tấn công, chiến đấu để sống sót và giành chiến thắng. Tiếp theo, hãy xét các mẫu chủ đề lớn mà các tác giả muốn theo dõi xuyên suốt câu chuyện. Thứ nhất là các mô hình về bản sắc. Đây là những yếu tố câu chuyện mà ta thường thấy khác biệt, nhưng các tác giả muốn cho thấy ở cấp độ sâu sắc chúng chính là một. Ba yếu tô quan trọng nhất gồm: ■ Gia đình mafia như một doanh nghiệp ■ Gia đình mafia như lực lượng quân đội ■ Thứ tục hóa thành thiêng liêng và thiêng liêng hóa thành tục tĩu: “thần thánh” là quỷ dữ Tiếp đến cần tập trung vào các mẫu đối lập – những yếu tố chủ đạo mà tác giả sẽ đặt chống lại nhau và tạo mâu thuẫn. Các mẫu đối lập chính là: ■ Gia đình đối lập pháp luật ■ Gia đình và công lý cá nhân đối kháng công lý pháp luật Mỹ ■ Người nhập cư Mỹ đối lập với tầng lớp thượng lưu, chính thống Mỹ ■ Nam giới đối lập nữ giới Qua quy trình viết cảnh, bước cuối cùng cần làm nếu ta viết những cảnh này là làm rõ các giá trị và biểu tượng, hay từ khóa chủ đạo, sẽ tạo mâu thuẫn xuyên suốt câu chuyện. Chỉ khi nhìn toàn bộ tác phẩm mới thấy đối tượng hay hình ảnh nào là trung tâm và gắn bó hữu cơ với nó. Từ đó ta có thể khai thác và nhấn mạnh chúng qua phép lặp lại (đối thoại Track 3). Trong *The Godfather*, các giá trị và biểu tượng phân làm hai nhóm lớn: danh dự, gia đình, kinh doanh, vẻ ngoài và tội phạm đối kháng tự do, quê hương, và hành động đạo đức cũng như pháp luật. Cảnh mở đầu Một người viết truyện bình thường sẽ bắt *The Godfather* bằng một cảnh có cốt truyện để tạo đà cho câu chuyện bạo lực lớn lao này. Họ sẽ viết cảnh đó hoàn toàn bằng đối thoại thuật chuyện (Track 1) để khởi động cốt truyện. Nhưng Mario Puzo và Francis Coppola không phải những người viết tầm thường. Dựa trên nguyên tắc tam giác lộn ngược với cả câu chuyện và từng cảnh, họ tạo ra trải nghiệm mẫu mực cho mở đầu, vừa làm khung cho toàn bộ câu chuyện, vừa tập trung vào một điểm duy nhất ở cuối cảnh: ■ Vị trí trên vòng cung nhân vật Vì câu chuyện này theo dõi sự kết thúc một vị vua và sự lên ngôi của vị vua kế tiếp, cảnh mở đầu không đánh dấu điểm khởi đầu của vị vua mới (Michael). Nó bắt đầu với vị vua hiện tại (Don Corleone) và cho thấy những gì ông và người kế vị thực sự làm. ■ Vấn đề Trong câu chuyện về một “vua” trong nền dân chủ, nhiều điều phải được thực hiện ngay ở cảnh mở đầu: 1. Giới thiệu Godfather và cho thấy một Godfather làm gì. 2. Bắt đầu hé lộ cách hệ thống Mafia đặc thù vận hành, bao gồm thứ bậc nhân vật và quy tắc tổ chức. 3. Thông báo quy mô hoành tráng của câu chuyện để khán giả biết ngay một chủ đề chính: thế giới gia đình này không phải nơi họ có thể khinh thường, mà đại diện cho cả quốc gia. 4. Tiếp cận một số mẫu chủ đề về bản sắc và đối lập mà các tác giả sẽ đan dệt xuyên suốt câu chuyện. ■ Chiến lược 1. Bắt đầu với trải nghiệm mẫu mực của một Godfather, nơi Godfather hành xử như một thẩm phán và dùng quyền lực trong lãnh địa độc đáo của mình. 2. Đặt cảnh Godfather cần thiết này trong bối cảnh rộng lớn hơn, một lễ cưới, nơi hội tụ tất cả nhân vật thuộc hệ thống này và nhấn mạnh yếu tố trung tâm là gia đình. ■ Mong muốn Bonasera muốn Don giết hai tên côn đồ đã đánh con gái ông. Bonasera là nhân vật nhỏ bé trong thế giới này nhưng không hiểu luật Mafia. Vì vậy, ông chính là đại diện cho khán giả. Các tác giả dùng ông để dẫn dắt cảnh, giúp khán giả học hỏi hệ thống như ông ấy và cảm nhận thế giới này. ■ Đích đến Bonasera bị Don bắt chặt. ■ Đối thủ Don Corleone. ■ Kế hoạch Bonasera dùng kế hoạch trực tiếp: yêu cầu Don giết hai tên côn đồ và hỏi Don muốn bao nhiêu tiền. Cách tiếp cận trực diện này bị Don từ chối. Trong nỗ lực kéo người khác vào mạng lưới quyền lực, Don dùng kế hoạch gián tiếp: làm Bonasera cảm thấy có lỗi vì đã đối xử không tốt với Don trước đây. ■ Xung đột Don, tức giận vì những lần bị Bonasera coi thường và tiếp tục bị như vậy, từ chối yêu cầu của Bonasera. Nhưng xung đột trong cảnh bị giới hạn vì Don toàn năng, Bonasera cũng không phải kẻ ngốc. ■ Cú bẻ lái hoặc tiết lộ Don và Bonasera thoả thuận nhưng khán giả nhận ra Bonasera vừa ký kết một giao kèo với quỷ dữ. ■ Tranh luận đạo đức và giá trị Bonasera yêu cầu Don giết hai tên thanh niên đã đánh con gái ông. Don nói đó không phải công lý. Rồi Don khéo léo chuyển cuộc tranh luận đạo đức sang Bonasera, lập luận ông đã xúc phạm Don và thiếu tôn trọng. ■ Từ khóa Tôn trọng, tình bạn, công lý, Godfather. Cảnh mở đầu The Godfather cho thấy rõ tại sao đối thoại tuyệt vời không chỉ là giai điệu mà còn phải là sự hòa âm. Nếu cảnh này chỉ gồm đối thoại kể chuyện, nó sẽ chỉ bằng một nửa độ dài và một phần mười chất lượng. Thay vào đó, các tác giả đan xen đối thoại ba tầng cùng lúc, tạo nên một kiệt tác. Điểm kết của cảnh là khi Bonasera thốt lên từ “Godfather” đồng thời bị mắc kẹt trong giao ước Faustian. Mở đầu cảnh, câu chốt của toàn bộ câu chuyện, là câu “Tôi tin vào nước Mỹ.” Đây là một giá trị, cho khán giả biết họ sắp trải nghiệm một sử thi, và câu chuyện sẽ về những con đường thành công. Cảnh mở đầu bắt đầu bằng đoạn độc thoại trong không gian gần như không có chi tiết nào. Độc thoại Bonasera không chỉ kể câu chuyện buồn của con gái ông, mà còn chất chứa giá trị và từ khóa như “tự do,” “danh dự,” “công lý.” Don Corleone đáp trả bằng đòn đạo đức nhẹ nhàng, đặt Bonasera vào thế phòng thủ. Rồi Don, vai Godfather kiêm thẩm phán, đưa ra phán quyết. Có sự tranh luận qua lại khi hai người không đồng ý trên vấn đề công lý, nhất là thế nào là công lý. Bonasera, đại diện khán giả, mắc sai lầm khi không hiểu luật chơi trong hệ thống. Đến đây, cảnh bẻ lái khi Don gieo thế chủ động. Ông thực hiện tranh luận đạo đức đầy giá trị như tôn trọng, tình bạn và trung thành để biến Bonasera thành con nợ. Trong khi Don nói chỉ muốn tình bạn của Bonasera, Bonasera nhìn ra mục đích thật sự của kế hoạch gián tiếp. Ông cúi đầu thốt ra từ khóa quan trọng: “Godfather.” Tiếp đó là câu cuối cùng và ý nghĩa nhất của cảnh, khi Don nói, “Một ngày nào đó, có thể sẽ không bao giờ đến, tôi sẽ nhờ ông làm một việc.” Câu thoại đó mang vẻ thức thời, giống hợp đồng quỷ dữ ký với Faust. Godfather và quỷ dữ hòa làm một. Thiêng liêng đồng nghĩa với tục tĩu. Hết cảnh. Đấm! Cảnh kết Cảnh này, điểm cuối cùng trong tam giác lộn ngược của toàn bộ câu chuyện, đồng thời là một “phiên xử,” nơi Connie cáo buộc Michael giết người, và một lễ đăng quang. Cảnh kết nối khít với mở đầu: trải nghiệm mẫu mực của Godfather từng kết thúc bằng hợp đồng quỷ dữ giờ trở thành chúa tể quỷ dữ mới lên ngôi. ■ Vị trí trên vòng cung nhân vật Michael bị chị gái buộc tội giết người đồng thời lên ngôi Godfather mới. Michael cũng đạt đích trong cuộc hôn nhân với Kay khi làm hủy hoại nó không thể cứu vãn. ■ Vấn đề Làm thế nào để đưa ra lập luận đạo đức chống lại Michael mà không để Michael chấp nhận nó? ■ Chiến lược 1. Giao lập luận cho Connie, nhưng bỏ qua vì cho rằng cô đang kích động và chỉ là phụ nữ.